11 weetjes over vriendschap

Wist je dat ieder jaar op 30 juli de Internationale Dag van de Vriendschap wordt gehouden? De International Friendship Day is een idee van de Verenigde Naties, met de bedoeling: het bevorderen van vrede in en tussen verschillende culturen. Het vieren van deze dag is vooral in landen in Zuid-Amerika en Zuid-Oost Azië populair.

Wist je dat mensen met niet meer dan 150 mensen een sociale relatie kunnen onderhouden? Volgens onderzoeker Robin Dunbar is dat ongeveer het aantal mensen dat je brein aankan. Daar horen dan ook familie, collega’s en kennissen bij. 

Wist je dat je na een periode van zeven jaar ongeveer de helft van je vrienden kwijt bent? Vaak zijn die vrienden dan wel weer vervangen door anderen.

Wist je dat het aantal facebookvrienden dat iemand heeft, weinig zegt over hoeveel vrienden hij of zij heeft in het echte leven? Uit een onderzoek van de Universiteit van Oxford bleek dat mensen, ondanks een groot sociaal netwerk, gemiddeld ongeveer vier echte, vertrouwde vrienden hebben. 

Wist je dat kinderen tussen drie en zes jaar iedereen met wie ze samen iets (leuks) doen “vriend” noemen. Tussen negen en twaalf jaar worden bepaalde eigenschappen van de ander belangrijk voor een vriendschap. 

Wist je dat groepsdruk niet altijd negatief hoeft uit te pakken? De druk van een vriendengroep kan iemand ertoe aanzetten te veel te drinken, drugs te gaan gebruiken of een ander te pesten. Maar groepsdruk kan iemand bijvoorbeeld ook helpen te stoppen met roken of de moed te hebben iets moeilijks te ondernemen. 

Wist je dat vriendschappen je leven kunnen redden? Vrouwen met borstkanker die geen vriendennetwerk hebben, lopen een dubbel zo grote kans aan de ziekte te sterven dan vrouwen die wél sterke vriendschappen hebben. 

Wist je dat ouderen 22% langer leven als ze een grote vriendenkring hebben? Australische onderzoekers concludeerden dat na tien jaar lang 1500 ouderen te hebben gevolgd.  

Wist je dat ook in de dierenwereld vriendschappen belangrijk kunnen zijn? Chimpansees die een stressvolle situatie hadden meegemaakt, kwamen sneller tot rust als ze tijd doorbrachten met een vriend. 

Wist je dat mensen (zowel mannen als vrouwen) in een groep aantrekkelijker worden gevonden dan wanneer ze afzonderlijk worden beoordeeld? Dit wordt het cheerleader effect genoemd. Reden om vaker met een vriendengroep op stap te gaan.

Wist je dat er een verband is tussen de intelligentie van je vrienden uit de kleuterklas en de ontwikkeling van je eigen intelligentie? Wie als kleuter hele slimme vriendjes heeft, heeft meer kans om een slimme volwassene te worden.

12 weetjes over bloed

Wist je dat de hoeveelheid bloed van een volwassen persoon ongeveer 7% van zijn/haar gewicht is? Iemand die 70 kilo weegt, heeft dus ca. 5 liter bloed.  

Wist je dat er vier hoofdbloedgroepen zijn? A, B, AB en O. Negen op de tien Nederlanders hebben bloedgroep O of A. Verreweg de meeste dus, waarbij O nog iets vaker voorkomt dan A. Bloedgroep B komt maar bij een op de twaalf personen voor. Het zeldzaamst is AB; maar een op de 33 Nederlanders heeft die bloedgroep.

Wist je dat een baby ongeveer 350 ml. bloed heeft? Dat is ongeveer de hoeveelheid die in een frisdrankblikje past.

Wist je dat al in 1665 een bloedtransfusie werd verricht? De Engelsman Richard Lower diende bij een bijna doodgebloede hond via een zilveren buisje bloed toe van een andere hond. Het buisje was direct verbonden aan de slagader van de donorhond en het bloed ging succesvol naar een ader van de patiënt. Helaas overleed de donor.

Wist je dat mensenbloed rood kleurt door de hemoglobine, een eiwit waar ijzermoleculen in zitten. Het ijzer zorgt voor de rode kleur van het bloed. Hemoglobine zorgt voor het vervoeren van zuurstof in het lichaam. Hoe meer zuurstof het bloed bevat, hoe helderder rood het is.

Wist je dat bloedarmoede een tekort is aan hemoglobine in het bloed? Als je te weinig hemoglobine hebt, kan je bloed minder zuurstof vervoeren. Daardoor functioneren je organen en weefsels niet optimaal. Je voelt je snel moe. De meest voorkomende oorzaak van bloedarmoede is ijzergebrek.

Wist je dat je bloed er twintig tot dertig seconden over doet om vanuit je hart door je hele lichaam te stromen en dan weer bij je hart terug te keren?

Wist je dat je gewone blaren en bloedblaren hebt? Bij een gewone blaar (waterblaar of wrijvingsblaar) komt er – door constante wrijving – een blaasje op je huid, gevuld met een doorzichtige vloeistof. Een bloedblaar ontstaat meestal door een plotselinge kracht, zoals een hamer die op je voet valt of een vinger tussen de deur. De verwonding zit dan dieper dan bij de wrijvingsblaar en er is een bloedvat geraakt. Doordat de huid nog heel is, stroomt het bloed niet weg, maar vormt een rode blaas die later zwart wordt.

Wist je dat bloedwraak betekent dat de familie van iemand die gedood is, daarvoor wraak neemt op de dader of op de familie van de dader.

Wist je dat blauw bloed echt bestaat? Niet bij mensen, maar bij inktvissen, kreeften en spinnen. In hun bloed zit geen hemoglobine.

Wist je dat drakenbloed een donkerrode, bijna zwarte harssoort is? Het wordt gewonnen uit verschillende soorten palmbomen. Het werd vroeger gebruikt als verfstof, maar ook als medicijn.

Wist je dat er een natuurverschijnsel bestaat dat ‘bloedmaan’ heet? Het ontstaat als de aarde precies tussen de zon en de maan staat. De maan kan dan het zonlicht niet naar de aarde weerkaatsen. Wel schijnt er zonlicht langs de aarde, dat door de dampkring wordt afgebogen richting maan. Alleen het rode licht, dat de langste golflengte heeft, kan zo tóch de maan bereiken, waardoor die dus een rode gloed krijgt.

12 hemelsblauwe weetjes

Wist je dat blauw een van de drie primaire kleuren is? De twee andere zijn rood en geel. Die drie zijn de basis voor alle andere kleuren.

Wist je dat Picasso een ‘blauwe periode’ gehad heeft? Tussen 1901 en 1904 woonde hij in Parijs en in die tijd maakte hij vooral schilderijen in de kleuren blauw, groen, paars en zwart.

Wist je dat in Groningen, in de gemeente Leek, een piepklein dorpje ligt met de naam Blauw? Het is niet zeker waar deze naam vandaan komt. Misschien van een familie die Blauw als achternaam had.

Wist je dat Delfts Blauw begon als een betaalbare imitatie van het peperdure Chinese porselein? Het grappige is, dat tegenwoordig het beroemde Nederlandse Delfts Blauw wordt nagemaakt in China en dan in Nederland goedkoop aan toeristen verkocht wordt. Het echte Delfts Blauw wordt nog maar in één fabriek gemaakt, namelijk De Porceleyne Fles in Delft.

Wist je dat Blauw het merk is van een Belgisch biertje? Een blond bier van 5,2%. Het wordt gebrouwen in Bellegem, in Brouwerij Bockor.

Wist je dat bijna alle blanke baby’s bij hun geboorte blauwe ogen hebben? Bij een deel van de kinderen blijven ze blauw, maar bij anderen worden ze geleidelijk bruin (of groen). Bij de geboorte hebben baby’s nog weinig pigmentcellen, wat zorgt voor blauwe of grijze ogen.

Wist je dat alleen in zuidelijk Suriname de blauwe gifkikker (Dendrobates azureus) voorkomt? Het is een knalblauw kikkertje dat in z’n huid een sterk gif aanmaakt. 

Wist je dat blauw licht de aanmaak van melatonine remt? Melatonine is het stofje dat er voor zorgt dat je ’s nachts slaapt en overdag wakker bent. Omdat computerschermen blauw licht produceren, wordt aangenomen dat je slechter slaapt als je ’s avonds vlak voor het slapen gaan nog langdurig naar het scherm van je pc, i-phone of tablet kijkt. 

Wist je dat “Van de blauwe knoop zijn” betekent dat iemand geen alcohol drinkt? De uitdrukking is afkomstig uit de tijd na 1840. In die tijd was drankmisbruik een groot sociaal probleem. Er ontstonden verenigingen om dat tegen te gaan. De leden ervan droegen een blauw insigne: ‘de blauwe knoop’

Wist je dat de Britse psycholoog Cliff Arnall in 2005 de derde maandag van januari uitriep tot ‘Blue Monday’. Arnall had berekend dat de maandag van de laatste week van januari de dag is, waarop mensen zich gemiddeld het meest treurig en gedeprimeerd voelen.

Wist je dat de lucht blauw is omdat juist het blauwe licht het moeilijkst door de atmosfeer heen de aarde bereikt? Zonlicht bestaat uit alle kleuren. De kleuren geel en rood stralen direct door de atmosfeer naar de aarde. Het blauwe licht heeft een kortere golflengte en wordt verstrooid in de lucht. Daardoor bereikt het ons van alle kanten en zien we de hemel als blauw.

Wist je dat vlak voor zonsopgang en vlak na zonsondergang de lucht vaak helder blauw kleurt? Dit verschijnsel heet 'het blauwe uur' (al duurt het meestal veel korter) Het blauwe uurtje is een geliefde tijd bij fotografen vanwege  het bijzondere licht.

10 grasgroene weetjes

- Wist je dat een groene zone een stuk grond is waar niets gebouwd mag worden? Ruimtelijke ordening heeft voor zo’n zone ingepland dat daar beplanting moet komen/blijven.

- Wist je dat groene thee van dezelfde theeplanten afkomstig is als zwarte thee? Namelijk de Camellia sinensis. Het verschil zit in de bewerking van de blaadjes na het plukken. Voor zwarte thee worden de theeblaadjes aan zuurstof blootgesteld waardoor ze verkleuren van groen naar bruin/zwart. Dit proces heet fermenteren. Groene thee wordt niet gefermenteerd en houdt z’n groene kleur. 

- Wist je dat je steeds vaker groene verlichting ziet op plekken die als beveiliging de hele nacht verlicht worden; bijvoorbeeld op bouwplaatsen en industrieterreinen of in woonwijken. Het groene licht verstoort de natuur minder dan wit of geel licht en geeft ook voor mensen minder hinder. Meestal wordt voor deze permanente verlichting energiezuinig LED licht gebruikt.   

- Wist je dat groen de favoriete kleur van koningin Maxima is?

- Wist je dat het Groene Hart een gebied binnen de Nederlandse Randstad is met veel groen en open ruimte. Hier wonen minder mensen dan in het dichtbevolkte stedelijk gebied dat er direct omheen ligt. Het gebied heeft als functies landbouw, natuur en recreatie en werd in 2004 uitgeroepen tot Nationaal Landschap. Er leven bijvoorbeeld een aantal bedreigde weidevogelsoorten. Rondom het groene hart liggen o.a. Rotterdam, Den Haag, Leiden, Amsterdam en Utrecht.

- Wist je dat De Groene Amsterdammer het oudste opinieweekblad is van Nederland? Het tijdschrift is in 1877 opgericht en bestaat nog steeds. 

- Wist je dat snot alleen maar groen (of geel) is als je verkouden bent? Bij een gezond persoon is het snot dun en kleurloos. Bij verkoudheid kleurt het groenachtig door bloedlichaampjes die aangemaakt worden door het immuunsysteem om de luchtwegen vrij te maken.

- Wist je dat de allereerste cola als medicijn was bedoeld en groen van kleur was? Het werd uitgevonden door de apotheker John Pemberton.

- Wist je dat iemand die ‘groene stroom’ afneemt, precies dezelfde stroom krijgt als anderen die ‘gewone’ stroom gebruiken? Er is namelijk geen speciaal netwerk aangemaakt voor groene stroom. Toch maakt het verschil als je een contract voor groene stroom hebt. Er wordt precies bijgehouden hoeveel duurzame stroom er geproduceerd wordt en dat moet kloppen met wat er onder de naam ‘groene stroom’ wordt afgenomen.
  
- Wist je dat wie in Amerika wil gaan wonen en werken, in het bezit moet zijn van een zogenaamde Green Card. Het is een (groene) pas die aangeeft dat je het recht hebt om in de Verenigde Staten te verblijven en er mag werken.  Je kunt de Green Card aanvragen na vijf jaar legaal verblijf in de VS, na drie jaar huwelijk met een Amerikaans staatsburger of door mee te doen aan de Green Card Loterij.  Sinds 2017 blijkt de Green Card geen garantie meer te zijn om Amerika binnen te komen. President Trump weigert mensen met paspoorten uit bepaalde moslimlanden, ook als ze een Green Card hebben.

10 zonnegele weetjes

Wist je dat geel een van de drie primaire kleuren is? De andere twee zijn blauw en rood. Deze drie zijn de basis van alle andere kleuren.

Wist je dat in de Belgische provincie Antwerpen een stad ligt die Geel heet?  De stad heeft een kleine 40.000 inwoners en haar beschermheilige is de heilige Dimphna van Geel. 

Wist je dat in China de kleur geel lange tijd de exclusieve kleur van de keizer was? Niemand anders dan de keizer mocht de kleur geel dragen; wie het toch deed, riskeerde de doodstraf. 

Wist je dat code geel de lichtste waarschuwingscode is voor gevaarlijke weersituaties? Bij code groen is er niets aan de hand, code geel betekent: wees alert, vooral als je onderweg bent. Bij nog grotere kans op zwaar weer wordt de code oranje en tenslotte voor extreem weer code rood uitgegeven.

Wist je dat geelwortel de Nederlandse naam is voor de specerij kurkuma uit Zuid-Azië? Kurkuma (ook wel koenjit) wordt gemaakt van de wortel van de plant Curcuma longa. Het wordt o.a. gebruikt in kerriepoeder, dat hier zijn gele kleur van krijgt. Aan kurkuma worden veel goede eigenschappen toegedicht. Zo zou het kanker kunnen genezen en tandenpoetsen met kurkuma zou de tanden kunnen bleken. Beide beweringen missen een wetenschappelijke onderbouwing.

Wist je dat de kleur geel geassocieerd wordt met lente en vruchtbaarheid? In het vroege voorjaar zie je veel gele planten bloeien. De goudgele zon gaat schijnen, gele kuikens komen uit het ei. Het christelijke paasfeest valt altijd in het voorjaar en behalve dat geel toch al bij die periode hoort, staat de kleur ook voor licht en glorie, het allerhoogste. Zo komt het dat Pasen sterk verbonden is met de kleur geel.

Wist je dat in het Van Gogh Museum in Amsterdam het schilderij “La maison jaune” of “Het gele huis” hangt? Het is een schilderij van een huis in Zuid-Frankrijk waar de schilder in 1888 vier kamers huurde en waar hij een tijd bleef wonen. Van Gogh was enthousiast over het geel van het huis, dat een uitdaging was om te schilderen.

Wist je dat een briefje van 25 ook wel “een geeltje” genoemd werd? Deze naam ontstond doordat tussen 1861 en 1909 het bankbiljet van 25 gulden een gele kleur had. Ook toen de briefjes al lang een andere kleur hadden, bleef de naam ‘geeltje’ nog in gebruik.

Wist je dat met “een geeltje” tegenwoordig meestal zo’n geel plakpapiertje bedoeld wordt van een Post-it blok?

Wist je dat geelzucht niet een bepaalde ziekte is, maar een verschijnsel dat bij verschillende aandoeningen kan horen? Mensen die een verhoogde concentratie bilirubine in hun bloed hebben, krijgen letterlijk een gele kleur (vooral het oogwit wordt geel). Bilirubine ontstaat als een eiwit uit de rode bloedcellen wordt afgebroken. Dat kan gebeuren bij aandoeningen van de lever en van de galblaas. 

10 knalrode weetjes

Wist je dat rood één van de drie primaire kleuren is? De andere twee zijn blauw en geel. Deze drie zijn de basis van alle andere kleuren.

Wist je dat heel veel voedingswaren die rood of roze zijn, gekleurd zijn met cochenille of karmijnzuur? De rode kleurstof is afkomstig van vrouwelijke schildluizen (dactilopius coccus) en wordt aangeduid met het nummer E120. Behalve in roze koeken, m&m’s, jams, winegums en veel andere lekkere dingen, zit het luizenrood ook vaak in lippenstift en rouge.

Wist je dat het goed is om rode kleren te dragen als je onderhandelingen voert? Daphne Hachmang onderzocht als afstudeerproject het effect van de kleur rood bij onderhandelingen en kwam tot de conclusie dat rode kleding je positie als onderhandelaar versterkt. (Wat er gebeurt als beide partijen rood dragen, blijft onvermeld)

Wist je dat ongeveer 2% van alle mensen ter wereld rood haar heeft

Wist je dat bij de meest voorkomende vorm van kleurenblindheid geen duidelijk verschil gezien wordt tussen rood en groentinten. Deze gedeeltelijke kleurenblindheid komt veel vaker voor bij mannen dan bij vrouwen. Ongeveer 1 op de 12 mannen heeft er last van, tegen ongeveer 1 op de 200 vrouwen. 

Wist je dat de kreeft die rood wordt opgediend, bij leven donkerblauw was? In de levende kreeft is de rode kleurstof wel aanwezig, maar dan ‘verpakt’ in een eiwit. Als het dier gekookt wordt, gaat het eiwit stuk en komt de rode kleurstof vrij. 

Wist je dat sporters iets meer kans hebben om te winnen als ze een rode outfit dragen? Mogelijk worden tegenstanders geïntimideerd door de rode kleur, omdat die gezien wordt als dominant. Een garantie om te winnen geeft het dragen van rood niet, maar als twee teams of tegenstanders even sterk zijn, kan het net de doorslag geven. 

Wist je dat stieren kleurenblind zijn? De rode lap waar een stierenvechter mee wappert, zou net zo goed groen, roze of paars kunnen zijn. Het dier reageert niet op de kleur maar op het gewapper, dat hij als een aanval ziet.

Wist je dat bij het maken van een toets of examen de kleur rood juist een negatief effect kan hebben? Als ergens op het papier iets roods te zien is, kan dat voor een slechter resultaat zorgen. Onderzoekers denken dat het komt omdat heel lang fouten met een rode streep werden aangegeven. Daardoor wordt de kleur rood geassocieerd met foute antwoorden.

Wist je dat de kleur rood zowel mannen als vrouwen sexueel aantrekkelijker maakt? Uit een eperiment in 2008 bleek dat mannen vrouwen in het rood (of met een rode achtergrond) als aantrekkelijker beoordeelden. Andersom vonden vrouwen mannen met iets roods aan niet alleen aantrekkelijker, maar ze schatten ook de status van mannen in het rood hoger in. (Overigens moet het niet te véél rood worden. Bij een spidermanpak schijnt het effect weer minder te zijn) 

15 weetjes over scheten

Wist je dat een mens gemiddeld tussen de 13 en 23 scheten per dag laat? Die leveren (ook weer gemiddeld) zo’n 700 ml. gas op en dat is genoeg om een ballon mee te vullen. 

Wist je dat de stank van scheten voor het grootste deel afkomstig is van het stofje waterstofsulfide? Het ontstaat bij de afbraak van eiwitten door de darmbacteriën en het geurt naar rotte eieren. 

Wist je dat de geur van je wind informatie kan geven over mogelijke ziektes in de ingewanden? In China bestaat dan ook het officiële beroep schetenruiker. Het schijnt behoorlijk goed te betalen.

Wist je dat de meeste scheetjes ’s nachts gelaten worden? Overdag zijn we meestal zo beleefd om ze in te houden, maar als je ontspannen ligt te slapen, ontsnappen ze onder de lakens alsnog.

Wist je dat de Romeinse keizer Claudius een wet opstelde waarin stond dat het Romeinse burgers was toegestaan winden te laten als dat nodig was. 

Wist je dat peulvruchten, uien en verschillende koolsoorten zorgen voor meer winderigheid oftewel flatulentie? Er zitten suikers in die de darmen lastig kunnen verwerken en daardoor meer darmgassen veroorzaken. Maar ook voeding waar veel lucht in zit kan zorgen dat je flink veel winden laat. Bier, koolzuurhoudende dranken of opgeklopte room bijvoorbeeld.

Wist je dat je darmen beter kunnen werken als je veel beweegt. Meer bewegen kan dan ook zorgen dat je minder gassen produceert. 

Wist je dat een petomaan iemand is die op commando scheten kan laten en daar een show mee geeft voor publiek. Er zijn petomanen geweest die allerlei verschillende geluiden uit hun achterste konden laten komen of zelfs via een slangetje van daaruit een instrument bespeelden. 

Wist je dat onderzoekers van de Universiteit van Exeter In 2014 ontdekten dat waterstofsulfide, het stinkende bestanddeel van een scheet, waardevolle eigenschappen heeft? Als je het in kleine hoeveelheden inademt, kan het mensen beschermen tegen verschillende ziektes, zoals kanker, beroertes, hartaanvallen en dementie. (Denk niet dat het ruiken aan winden je voortaan immuun maakt voor deze ziektes, het gaat om precieze hoeveelheden in precieze omstandigheden.)

Wist je dat je een scheet in brand kunt steken? De gassen in een goede scheet zijn licht ontvlambaar. Het is alleen wel vrij gevaarlijk om het uit te proberen. 

Wist je dat een volwassen koe per dag wel tussen de honderd en tweehonderd liter gas produceert door boeren en scheten te laten? Een Argentijns landbouwinstituut bedacht de oplossing om de koeien rugzakjes om te doen waarin de koeienscheten opgeslagen kunnen worden. Het gas kan dan bijvoorbeeld dienen als biobrandstof.

Wist je dat in het Duitse Rasdorf in 2014 een stal ontplofte door scheten latende koeien? De negentig koeien die in de stal stonden hadden met z’n allen flink wat gassen laten ontsnappen en door een vonk explodeerde de boel. Een gedeelte van het dak vloog eraf, maar er raakte gelukkig alleen maar één koe gewond. 

Wist je dat de Yanomami stam uit het Amazone regenwoud elkaar traditioneel begroeten met een vriendelijke, klinkende scheet? 

Wist je dat er ondergoed ontworpen is dat de stank van scheten tegenhoudt? Shreddies heten de stankfilterende onderbroeken, jeans of pyjamabroeken. Ze hebben een pasvorm die zeer goed aansluit en bevatten een carbon filter die de geur van elke scheet wegneemt.  

Wist je dat in 1920 het scheetkussen werd uitgevonden? Altijd lachen als iemand er per ongeluk op gaat zitten en er een vet scheetgeluid klinkt. Tegenwoordig zijn er tientallen apps waarmee je scheetgeluiden kunt laten horen. 

12 weetjes over slapen

Wist je dat je je in je slaap 30 tot 40 keer omdraait? Dat is belangrijk voor het herstel van je spieren.

Wist je dat de ideale slaapkamertemperatuur 20 graden is? En liefst moet ergens een raampje open staan zodat er frisse lucht is.

Wist je dat door een hele dag staan, lopen of rechtop zitten je ruggenwervels een klein beetje inzakken? ’s Nachts herstellen de wervels zich. Daardoor ben je bij het opstaan altijd ietsje langer dan toen je naar bed ging.

Wist je dat het record kort slapen van een oude dame is? Een mevrouw van 70 jaar sliep maar één uur per nacht. In een slaaplaboratorium werd gecontroleerd dat dat echt waar was. De vrouw was verbaasd over alle mensen die zoveel tijd verprutsten door uren in hun bed te liggen slapen.

Wist je dat dolfijnen en walvissen nooit helemaal slapen? Ze moeten er namelijk bij nadenken om op tijd boven water te komen om adem te halen. Daarom slaapt er altijd maar één hersenhelft tegelijk. De andere helft kan dan in de gaten houden of er geademd moet worden.

Wist je dat Nederlanders volgens een onderzoek uit 2016 gemiddeld elke nacht 8 uur en 12 minuten slapen? Daarmee horen we tot de langste slapers ter wereld.

Wist je dat meer dan 6 miljoen Nederlanders snurken? 7 op de 10 Nederlanders heeft daardoor wel eens een verstoorde nachtrust. Dat zijn snurkers die zichzelf wakker maken én niet-snurkers die door iemand anders wakker gesnurkt worden.

Wist je dat de grootste slaap-ergernis niet een snurkende partner is, maar een partner die zich omdraait in z’n slaap en dan het dekbed weg trekt. Dat is gebleken uit Brits onderzoek.

Wist je dat niet alleen kinderen met een knuffel in bed slapen, maar volwassenen ook? En wist je dat dat dan vaker mannen zijn dan vrouwen?

Wist je dat het officiële wereldrecord Niet Slapen staat op 11 dagen en 24 minuten. De recordhouder is Randy Gardner en hij was 16 jaar oud toen hij in 1965 zijn recordpoging deed. In het Guiness Book of records zal zijn slaaprecord nooit verbeterd worden; omdat de effecten van een langdurig slaaptekort zo heftig zijn, worden er geen nieuwe pogingen geregistreerd.

Wist je dat je dood kunt gaan aan slaaptekort? In een experiment waarbij ratten langdurig wakker gehouden werden, stierven de beestjes na twee weken zonder slaap. 

Wist je uit onderzoek blijkt dat mensen die (te) weinig slapen, meer kans hebben op overgewicht. Slaaptekort zorgt voor meer aanmaak van een hormoon dat de eetlust opwekt. Ook zul je door vermoeidheid minder bewegen, en dus minder calorieën verbranden. 

9 weetjes over sleutels

Wist je dat Leiden als stadswapen twee elkaar kruisende sleutels heeft? De stad wordt ook wel sleutelstad genoemd.  Die naam heeft er mee te maken dat de beschermheilige van Leiden Sint-Pieter oftewel Petrus is. Petrus staat bekend als de beheerder van de sleutels van de hemel. 

Wist je dat de haribo-snoepjes die we snoepsleutels noemen, helemaal niet als sleutels bedoeld zijn? Het zijn eigenlijk spenen. 

Wist je dat er een soort roman bestaat die sleutelroman genoemd wordt? Zo’n verhaal verwijst naar personen en gebeurtenissen uit de echte wereld, maar namen en plaatsen worden net een beetje veranderd. Een bekend voorbeeld van een sleutelroman is “Onder Professoren” van W.F. Hermans (uit 1975). In deze roman beschrijft Hermans het wereldje van een universiteit met bekrompen en jaloerse wetenschappers. Daarmee bedoelde hij duidelijk de Rijksuniversiteit van Groningen, waar hij zelf na een conflict als docent was vertrokken.

Wist je dat er niet alleen hackers van computers bestaan, maar ook lockpickers die er een sport van maken om sloten open te peuteren? Net als hackers, stellen lockpickers systemen op de proef. Als het (te makkelijk) lukt om een slot open te krijgen zonder sleutel, is dat slot niet goed genoeg. Hoewel er (ook net als bij hackers) goede en kwade lockpickers zijn, is het een activiteit die helpt om de kwaliteit van sloten in de gaten te houden. Meer informatie over deze bijzondere hobby vind je op www.lockpickinguniversiteit.nl 

Wist je dat in 2012 via eBay een sleutelbos te koop werd aangeboden die heel New York had kunnen platleggen? De gepensioneerde sleutelmaker Daniël Ferraris maakte in zijn werkzame leven veel sleutels voor brandweer en politie. Daar waren universele sleutels (lopers) bij waarmee de brandweer makkelijk allerlei gebouwen in kan. Ook maakte hij sleutels voor noodsituaties, waarmee bijvoorbeeld het metrosysteem stopgezet kon worden. Al die sleutels bewaarde hij. Na zijn pensionering zette hij voor 150 dollar een sleutelbos op eBay, die opgekocht werd door een journalist. Deze sloeg alarm omdat Ferraris hem zonder vragen sleutels verkocht die de veiligheid van de stad ernstig in gevaar konden brengen.

Wist je dat er allerlei appjes op de markt zijn die je kunnen helpen bij het zoeken van je sleutelbos als je die kwijtraakt? De ‘keyfinders’ kunnen via bluetooth contact maken met een klein zendertje dat aan de sleutelbos is bevestigd. Op je smartphone kun je vervolgens zien waar je (waarschijnlijk) de sleutels hebt laten liggen. 

Wist je dat een muzieksleutel of toonsleutel gebruikt wordt in de muzieknotatie ? Er is een g-sleutel, een f-sleutel en een c-sleutel. Deze sleutels staan aan het begin van een stuk geschreven muziek en bepalen de toonhoogte van alle muzieknoten die volgen.  Als achter een g-sleutel of vioolsleutel een noot bijvoorbeeld op de tweede lijn van onderen staat, is dat een G. Achter een f-sleutel of bassleutel is een noot op dezelfde lijn een B.

Wist je dat het embleem van de Paus – net als het stadswapen van Leiden – twee kruisende sleutels laat zien? De ene is van zilver en de ander is van goud. Ze zijn samengebonden met een rood koord en boven de beide sleutels hangt een pauselijke tiara.  De sleutels verwijzen naar de sleutel van de hemel, die Christus aan de apostel Petrus gaf. 
  
Wist je dat de gebroeders Grimm een volkssprookje hebben opgeschreven dat “De Gouden Sleutel” heet? Het is een kort plaagverhaaltje. Iemand vindt een gouden sleuteltje en zoekt de schatkist die daarbij moet horen. Als hij het kistje gevonden heeft, steekt hij de sleutel in het slot. Is de lezer nieuwsgierig wat er in zit? Dan moet die maar wachten tot de sleutel is omgedraaid en het kistje opengaat...

10 weetjes over pijn

Wist je dat pijn niet alleen veroorzaakt wordt door beschadigingen van het lichaam, maar dat pijnbeleving ook te maken heeft met sociale en psychische factoren? Iemand kan écht lichamelijk mee pijn beleven als hij of zij bijvoorbeeld de hele tijd aan die pijn denkt.
  
Wist je dat er speciale pijnpoli”s bestaan voor mensen met chronische pijn die hun leven gaat beheersen

Wist je dat mannen en vrouwen pijn verschillend ervaren? Hoogleraar Frank Huygen stelde in 2013 vast dat vrouwen meer pijnreceptoren in hun huid hebben dan mannen. Dat betekent dat er meer pijnprikkels naar het brein gaan. Ook hebben mannen in hun ruggenmerg een betere pijndemping.

Wist je dat onderzoekers in Amerika ontdekt hebben dat roodharige vrouwen gevoeliger zijn voor pijn dan vrouwen met donker haar? Pas als de roodharigen 20% meer anesthesie (verdoving) krijgen, heeft dit dezelfde werking als bij de donkerharigen. Je kunt dus ook zeggen dat bij vrouwen met rood haar de verdoving minder goed werkt.

Wist je dat je na een flinke workout spierpijn hebt doordat er minuscuul kleine scheurtjes in de spier zijn ontstaan. Het kan geen kwaad en de spierpijn gaat ook vanzelf na een paar dagen weer over. Wil je er sneller vanaf dan is de beste manier om (rustig) te blijven bewegen; dat brengt de doorbloeding in de spieren weer op gang.

Wist je dat er een aangeboren zenuwaandoening is waardoor mensen geen pijn voelen? De aandoening heet Hereditale Sensibele en Autonome Neuropathie (HSAN) en is een stuk minder prettig dan je zou denken. Omdat men geen pijn voelt, worden verwondingen of ziektes vaak laat opgemerkt, zodat er te lang mee doorgelopen wordt. Mensen met HSAN worden vaak niet erg oud.

Wist je dat lachen helpt om pijn beter te kunnen verdragen? Niet alleen omdat de patiënt afgeleid wordt van de pijn, maar ook omdat lachen ervoor zorgt dat je endorfine aanmaakt, wat de pijn fysiek vermindert. 

Wist je dat er een officiële term bestaat voor pijn die niet te verklaren is? Als je langer dan enkele weken pijnklachten hebt en als degelijk medisch onderzoek niets oplevert, is er sprake van Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten, oftewel SOLK. 

Wist je dat iemand waarvan een arm, been of ander lichaamsdeel geamputeerd is, vaak toch nog pijn in dat geamputeerde lidmaat heeft? Zo’n 70% van de mensen bij wie iets is geamputeerd, komt daarna deze zogenaamde fantoompijn voor. 

Wist je dat volgens Amerikaanse onderzoekers 2 uren slaap extra per nacht kunnen helpen om beter tegen pijn te kunnen? Proefpersonen moesten bij een onderzoek hun vinger op een heet oppervlak leggen. Proefpersonen die 10 uur geslapen hadden konden dit gemiddeld 25 seconden langer verdragen dan proefpersonen met 8 uur slaap.

10 weetjes over braille

Wist je dat 4 januari, de geboortedag van Louis Braille, in 2001 door de Wereld Blinden Unie werd uitgeroepen tot Wereld Braille Dag. Op deze dag wordt aandacht gevraagd voor het brailleschrift, dat duizenden blinden in de hele wereld toegang heeft gegeven tot geschreven informatie.

Wist je dat het brailleschrift in de 19e eeuw werd ontwikkeld door de Fransman Louis Braille. Deze werd zelf op jonge leeftijd blind.

Wist je dat ieder jaar op 4 januari de Brusselse toeristenattractie Manneken Pis zijn eer betoont aan Louis Braille en aan alle mensen met een visuele handicap? Het beeldje krijgt op die dag een donkere bril, een schooljongenskostuum en een witte stok aangemeten en heeft een geleidehond bij zich. 

Wist je dat Louis Braille (jong) stierf in 1852? Hij begraven in zijn geboorteplaats Coupvray, maar een eeuw later werden zijn stoffelijke resten verplaatst naar het Panthéon in Parijs, de begraafplaats voor vele helden van Frankrijk. De burgers van Coupvray protesteerden tegen zijn vertrek en als compromis bleven de handen van Louis Braille achter op de begraafplaats van Coupvray.

Wist je dat het idee voor braille ontstaan is uit een geheime code voor militairen? Deze code met voelbare bobbeltjes werd ontwikkeld in het Franse leger zodat soldaten korte boodschappen ook in het donker konden lezen.  

Wist je dat elke letter van het brailleschrift bestaat uit een combinatie van 1 tot 6 puntjes, die dicht genoeg bij elkaar staan om met één vingertop te voelen om welke letter het gaat? 

Wist je dat je in braille cijfers kunt schrijven door een speciaal tekentje voor de letters a t/m j te zetten? Door dat tekentje veranderen ze in de cijfers 1 t/m 10.

Wist je dat blinde computergebruikers hun computer kunnen uitbreiden met een brailleleesregel? Op die regel worden steeds andere combinaties van braillepuntjes omhoog gedrukt, waardoor de gebruiker met zijn vingers de tekst op zijn scherm kan lezen. 

Wist je dat braille voor veel praktische toepassingen gebruikt kan worden? Zo staat op medicijnverpakkingen standaard in braille aangegeven welk medicijn ze bevatten en staat er op trapleuningen in een station naar welk perron de trap leidt. Ook kunnen blinden bijvoorbeeld de weg vinden in hun voorraadkast door verpakkingen te voorzien van braillestickers.

Wist je dat je op de website van accessibility  je eigen naam of een andere tekst in braille kunt bekijken?