10 weetjes over tomaten

Wist je dat er duizenden verschillende soorten tomaten bestaan?

Wist je dat de wetenschappelijke naam van de gewone tomatenplant Solanum lycopersicum is? Hierin is het woord lycopeen te herkennen, het natuurlijke pigment, dat een tomaat rood maakt en dat een krachtig antioxidant is. Hoe roder de tomaat, hoe meer lycopeen.

Wist je dat tomaten die verwerkt zijn tot bijvoorbeeld tomatensaus of -soep gezonder zijn dan wanneer je ze gewoon rauw eet? Je lichaam kan namelijk beter lycopeen opnemen als dat verhit is.  (Alleen gaan andere stoffen, zoals vitamine C, door het koken dan weer deels verloren.)

Wist je dat tomaten niet altijd rood zijn? Er bestaan ook oranje of gele tomaten, en zelfs witte en donkerpaarse. Dit zijn gekweekte varianten, met elk hun eigen smaak en eigenschappen. 

Wist je dat de tomatenplant oorspronkelijk uit Zuid-Amerika komt? Toen de planten in de 16e eeuw voor het eerst door ontdekkingsreizigers in Europa werden gebracht, werden ze als sierplanten gebruikt. Omdat de plant familie is van de giftige nachtschade, dacht men dat de vruchten giftig zouden zijn. 

Wist je dat je onrijpe, groene tomaten beter niet kunt eten? Die bevatten namelijk wat van de giftige stof solanine. Bij het rijp worden, verdwijnt de solanine. (Van een enkele groene tomaat ga je trouwens niet dood, de hoeveelheid van het gif is erg klein)

Wist je dat tomaten in 1893 door het Hooggerechtshof in de Verenigde Staten officieel als groente zijn geclassificeerd? Er was discussie over of de tomaat nu groente of fruit was. Omdat er verschillende belastingtarieven voor die twee zaken golden, waren de belangen groot genoeg om het vraagstuk aan de rechter voor te leggen. 

Wist je dat je tomaten beter niet in de koelkast kunt bewaren? Bij een temperatuur die lager ligt dan 12 graden Celsius, wordt de kwaliteit minder. Beter is het om ze op kamertemperatuur te bewaren of bijvoorbeeld in een - iets koelere - schuur of berging. 

Wist je dat in Groot-Brittannië de grootste tomaat ter wereld werd ontwikkeld: de Gigantoma. Eén tomaat van deze soort kan een doorsnede van zo’n 25 centimeter krijgen. Het ras werd na 20 jaar research geïntroduceerd in 2014.

Wist je dat in de Spaanse plaats Buñol (ca. 40 km. van Valencia) ieder jaar op de laatste woensdag van augustus het tomatenfestival ‘La Tomatine’ wordt gehouden? Tienduizenden mensen gooien op die dag enthousiast met tomaten naar elkaar. 

Wist je dat de SP (Socialistische Partij) een tomaat als symbool heeft? In 1993 besloot de partijleiding om vooral een tegenstem te willen laten horen tegen de heersende politiek. Met de slagzin ‘stem tegen, stem SP’. Ze kozen de tomaat als symbool om dat deze zowel voor gezondheid staat als voor protest tegen een slecht toneelstuk (de politiek). 

10 weetjes over noten

Wist je dat sinds 2016 in de schijf van vijf de aanbeveling is opgenomen om elke dag een handje (ongezouten) noten te eten? Het zou bescherming bieden tegen hart- en vaatziekten.

Wist je dat pinda’s eigenlijk geen noten zijn maar peulvruchten?

Wist je dat een Spaans onderzoek in juli 2018 uitwees dat van mannen die twee handjes noten per dag eten, het sperma een betere kwaliteit krijgt? In een experiment van 14 weken aten 60 mannen wél en 60 mannen níet dagelijks (aanvullend) noten. Bij de noten-eters werd na die 14 weken een toename in beweeglijkheid en snelheid van de zaadcellen vastgesteld.

Wist je dat noten goede vleesvervangers zijn? Ze bevatten onverzadigde vetten, vezels en eiwitten.

Wist je dat voor mensen met een notenallergie een heel klein kruimeltje noot al serieuze klachten kan geven? Het afweersysteem van iemand met een notenallergie reageert op het eiwit dat in één of (meestal) meer soorten noten zit. Dit kan een levensbedreigende situatie opleveren als iemand een anafylactische shock krijgt.

Wist je dat in de Romeinse tijd kinderen vaak spelletjes deden met noten? Het waren een soort knikkerspelletjes. Het spelen met noten werd zo algemeen gedaan dat noten geassocieerd werden met de kindertijd. Het gezegde ‘relinquere nuces’ oftewel ‘de noten achter zich laten’ betekent dan ook dat iemand geen kind meer is. 

Wist je dat een ouderwetse methode om houten meubels te laten glanzen, het opwrijven met walnoten is? De noten bevatten olie, die ervoor zorgt dat het hout gaat glanzen. Door te wrijven met een (gekraakte) walnoot kun je ook vochtringen op een houten tafel verwijderen of in elk geval minder zichtbaar maken.

Wist je dat er in hazelnoten soms een klein gaatje zit? In dat geval kun je de zo’n nootje weggooien, want het gaatje verraadt dat er een hazelnootboorder aan het werk is geweest. Deze kever legt binnenin de noot haar eitjes, zodat de larven van de onrijpe noot kunnen eten. Door dat kleine gaatje kruipen ze naar buiten en laten een lege noot achter.

Wist je dat ‘spijs’ in banketstaven, gevuld speculaas, kerststollen enz. vaak helemaal niet van amandelen gemaakt wordt? Alleen als het woord ‘amandel’ in de naam voorkomt, (bijvoorbeeld in amandelstaaf) weet je zeker dat de zoetigheid vanbinnen gemaakt is van amandelen (met suiker). Heet een artikel anders, bijvoorbeeld ‘banketstaaf’ of gewoon ‘kerstbrood met spijs’, dan kun je er vrij zeker van zijn dat de vulling gemaakt is met bonen en abrikozenpitten. 

Wist je dat de grootste noten ter wereld alleen groeien op de Seychellen? Aan de tropische boom Lodoicea Maldivica groeit de noot die Coco-de Mer wordt genoemd. Deze noten zijn niet alleen bijzonder omdat ze zo groot zijn, maar ook omdat ze (vaak) de vorm hebben van een volle vrouwenkont. 

10 weetjes over snorren (en baarden)

Wist je dat in Antwerpen twee rivaliserende snorrenclubs zijn: de Snorrenclub Antwerpen en de Europese Snorrenclub Antwerpen. Beide clubs komen voort uit de Snorrenclub die in 1978 werd gesticht door Willy Dupon, kroegbaas van Café de Snor.

Wist je dat in mei 2019 de wereldkampioenschappen Snorren en Baarden gehouden werden in Antwerpen? In 2021 is het (tweejaarlijkse) kampioenschap in Nieuw Zeeland

Wist je dat de maand November in het teken staat van de snor? Movember, een combinatie van Moustache en November is een jaarlijkse campagne om aandacht te vragen voor prostaatkanker. Mannen laten in die maand demonstratief hun snor staan.

Wist je dat het voor mannelijke medewerkers van Disneyland heel lang verboden was om een snor of een baard te hebben? Gezichtsbeharing zou mogelijk de kinderen bang maken. Vanaf Maart 2000 veranderden de bedrijfsregels en mocht het personeel een snor dragen. Saillant detail: Walt Disney droeg zelf al die tijd een snor.

Wist je dat volgens onderzoek in Engeland jaarlijks ruimt 90.000 liter bier blijft hangen in Britse snorren en baarden? Bij testen werd geconstateerd dat de snorren en baarden wel 20% van hun eigen gewicht aan bier kunnen opnemen.

Wist je dat de beroemde snor van Groucho Marx helemaal geen echte snor is, zelfs geen ‘echte’ nepsnor. Het is gewoon een dikke, zwarte veeg schmink.

Wist je dat het voor soldaten in het Britse leger tot oktober 1916 verplicht was om een snort te dragen?

Wist je dat de langste snor ter wereld gedragen wordt door Ram Singh Chauhan uit India? Volgens de boeken zou de snor meer dan vier meter lang zijn. Het kost hem elke dag een uur om de snor (met hulp van zijn vrouw) te wassen en te kammen.

Wist je dat het een fabeltje is dat van scheren haren dikker (en donkerder) worden? Omdat een van een afgeschoren haar het dunne uiteinde is afgesneden, lijkt de stoppel die daarna weer terug groeit alleen dikker.

Wist je dat de snor van een kat supergevoelig is? De snorharen kunnen zelfs een licht briesje of een ragfijn spinnenwebdraadje waarnemen. Zo kan een kat zich in het pikkedonker oriënteren. 

10 weetjes over neuzen

Wist je dat volgens een Britse studie ziekenhuizen in Groot-Brittannië jaarlijks meer dan 3 miljoen euro kwijt zijn aan mensen bij wie in neus of oren een vreemd voorwerp vastzit? Vooral kinderen tot vijf jaar stoppen vaak uit nieuwsgierigheid dingen in hun neus. Tussen 2010 en 2018 moesten (in GB) jaarlijks gemiddeld 1218 dingen uit neuzen worden gehaald. 

Wist je dat iemand met rinotillexomanie het niet kan laten om voortdurend in z’n neus te peuteren?

Wist je dat de medische term voor een bloedneus ‘epistaxis’ is? Heb je een epistaxis, dan kun je het best eerst je neus snuiten en dan, rustig zittend, zo’n tien minuten lang je neus dichtknijpen – vlak onder je neusbeentje. Hou je hoofd iets voorover zodat er geen bloed in je keel loopt. Meestal is na die tien minuten de bloedneus over. 

Wist je dat in 1996 een boek verscheen met de titel: 'Haal meer uit uw neus – de kunst van het peuteren', geschreven door Roland Flicket. Hij wilde met dit boek meer aandacht en erkenning voor het neuspeuteren als ‘volwaardige vorm van persoonlijke recreatie’. 

Wist je dat de ‘Spiro-Nose’ een apparaat is waarmee in één minuut kan worden vastgesteld of iemand een longziekte heeft en welke ziekte dit is? Het apparaat, een soort elektronische neus, ‘ruikt’ aan de uitgeademde lucht van een patiënt wat er aan de hand is. Het wordt getest door wetenschappers van het AMC Amsterdam. Onderzoekster Rianne de Vries ontving in april 2018 de Longdagen Publieksprijs voor haar onderzoek naar de Spiro-Nose

Wist je dat reukverlies een belangrijke oorzaak is voor ondervoeding bij ouderen? Met de jaren wordt het reukvermogen minder en daarmee proeven mensen ook slechter. Mensen krijgen dan minder zin om te eten.  

Wist je dat bij een derde van alle Nederlanders in de neus de Staphylococcus aureusbacterie zit? De meeste mensen hebben geen last van de bacterie, maar bij mensen met een zwakke weerstand kan deze infecties veroorzaken.

Wist je dat cocaïne snuiven ontstekingen aan het neusslijmvlies kan veroorzaken? Door de coke vernauwen de bloedvaten zich en komt er te weinig bloed in het neusslijmvlies. Het gaat ontsteken en extra slijm aanmaken. Het gevolg is een loopneus die wel ‘Colombiaanse verkoudheid’ genoemd wordt. 

Wist je dat Gentse neuzen of Cuberdons zoete, kegelvormige snoepjes zijn die inderdaad een beetje op neuzen lijken. De traditionele Gentse neus smaakt naar frambozen en is hard van buiten en zacht vanbinnen. Omdat de snoepjes beperkt houdbaar zijn, kun je ze alleen in België kopen. 

Wist je dat in Venetië op het Campo dei Mori het standbeeld staat van Sior Antonio Rioba. Het stenen beeld verloor in de 19e eeuw z’n neus en er werd een nieuwe neus aangebracht van ijzer. Daarna ontstond de legende dat het geluk zou brengen om over de neus te wrijven.