zondag 27 januari 2019

10 weetjes over sneeuw

Wist je dat een witte kerst in Nederland helemaal niet zo vaak voorkomt? Sinds 1900 is acht keer een officiële witte kerst vastgesteld, namelijk:
in 1906,
in 1938,
in 1940,
in 1950,
in 1964,
in 1981,
in 2009
en in 2010.
Volgens het KNMI telt het als een ‘witte kerst’ als op 25 én 26 december in De Bilt een ‘gesloten sneeuwdek’ ligt. (
Daar staat nl. het hoofdstation van het KNMI)

Wist je dat de grootste sneeuwpop ooit volgens het Guiness Book of Records in 2020 gebouwd werd  door inwoners van het Oostenrijkse dorp Donnersbachwald? De sneeuwman is 38,04 meter hoog en verbrak hiermee op 1 februari 2020 het eerdere record (uit 2008) van een sneeuwvrouw uit Amerika. Zij was 37,21 meter. 

Wist je dat in veel Europese landen winterbanden verplicht zijn ‘bij winterse omstandigheden’? Dat wil zeggen: bij ijzel, sneeuw, sneeuwmodder of gladheid door ijs- of rijpvorming. In Nederland zijn ze (nog) niet verplicht, net als in België, Denemarken, Portugal, Polen en Groot-Brittannië. 

Wist je dat er mensen zijn met angst voor sneeuw? De officiële naam daarvoor is chionophobia. In ernstige gevallen kan iemand het zelfs al benauwd krijgen als er sneeuw voorspéld wordt.

Wist je dat in januari 1887de grootste sneeuwvlok aller tijden is gemeten volgens het Guiness Book of Records? De sneeuwvlok met een diameter van 38 centimeter (!) viel in Ford Keogh in de staat Montana (VS) tijdens een sneeuwstorm.

Wist je dat sneeuw voor het grootste deel bestaat uit lucht? Daardoor absorbeert het geluid en is de wereld een stuk stiller als er sneeuw ligt.

Wist je dat sneeuw doordat er zoveel lucht in zit ook een isolatielaag vormt die warmte vasthoudt? Zo zal bijvoorbeeld een laag ijs waar sneeuw op gevallen is, niet snel aangroeien en kan het in een iglo ondanks een buitentemperatuur van -20 of kouder, relatief warm blijven.  

Wist je dat bij temperaturen boven nul sneeuw op stoepen en terrassen het tegelpatroon eronder te zien is doordat de voegen hoger zijn? Het komt doordat de eerste sneeuw smelt en in de voegen loopt, die dan afkoelen. Daardoor blijft de volgende sneeuw daar eerder liggen en vormt dus een wat dikkere laag. 

Wist je dat in het stadje Kirkenes in het Noorden van Noorwegen een sneeuwhotel is? Het bestaat alleen ’s winters, want het wordt – sinds 2006 -  ieder jaar opnieuw gebouwd. Het sneeuwhotel ligt in het Gabba Reindeer Park, vlakbij de Russische grens.

Wist je dat de Engelse cartograaf Simon Beck bekend is als sneeuwkunstenaar? In 2004 begon hij tijdens een skivakantie sporen te maken in de verse sneeuw op een meertje. Daarna maakte hij steeds meer en steeds grotere geometrische patronen door met sneeuwschoenen aan in de sneeuw te lopen.

woensdag 23 januari 2019

14 weetjes over hout

Wist je dat hout vaak ingedeeld wordt in twee groepen: hardhout en zachthout. 

Wist je dat loofbomen over het algemeen langzamer groeien dan naaldbomen, heeft het hout een hogere dichtheid en is het harder. Daarom is loofhout hardhout en naaldhout zachthout.

Wist je dat het kappen van bomen voor tropisch hardhout veel schade heeft toegebracht aan de regenwouden? 


Wist je dat het vanaf maart 2013 in de hele EU verboden is om illegaal gekapt hout te verhandelen? Houthandelaren moeten bewijzen dat hun hout verantwoord gewonnen is. Daar bestaan keurmerken voor: een FSC- of PEFC-keurmerk geeft de garantie dat hout niet illegaal is gekapt. 


Wist je dat dendrologie de studie is van bomen en struiken? Dendrologie wordt ook wel boomkunde genoemd en is een onderdeel van de botanie.


Wist je dat Piet Hein Eek de eerste was die begon met het maken van meubelen van sloophout? In 1989 maakte hij als eindexamenwerkstuk (industriële vormgeving) een kast van afgedankt hout. Het werd een hit en zijn idee werd massaal overgenomen.


Wist je dat het beestje dat wij als houtworm kennen, eigenlijk een larve is? Houtwormen heten officieel houtboorders en zijn het voorstadium van verschillende soorten kevers, zoals de houtkever, de boktor en de klopkever.  De beestjes leven in het hout, waar ze gangen in vreten. 


Wist je dat je meubels met kleine, ronde gaatjes kunt controleren op actieve houtwormen door er een stuk wit papier onder te leggen? Als er houtworm in zit, zal er na een tijdje zaagsel op het papier te zien zijn.

Wist je dat ‘waaibomenhout’ oorspronkelijk betekent: hout van bomen die helemaal krom gegroeid zijn omdat ze altijd in de wind staan? Deze bomen leveren knoestig hout op, van slechte kwaliteit. De term waaibomenhout wordt ook wel in het algemeen gebruikt voor hout van een mindere kwaliteit. 


Wist je dat de duurste bomen ter wereld de aquilaria- en gyrinops-bomen zijn? Deze bomen bevatten een hars met een heel speciale geur, die gebruikt wordt om parfums en wierook van te maken. Voor de hars, ook wel agarwood genoemd,  worden duizenden dollars per kilo betaald.


Wist je dat afvalhout wordt ingedeeld in verschillende klassen? 
Klasse A is onbewerkt, ‘schoon’ hout
Klasse B is hout dat geverfd, gelakt en/of verlijmd is. Daaronder vallen bijvoorbeeld triplex en multiplex, maar ook board en gebruikt hout van meubels, deuren, kozijnen etc.
Klasse C is hout dat behandeld is met impregneermiddelen die het duurzamer moeten maken. In dit geval betekent ‘duurzaam’ niet milieuvriendelijk, want deze middelen zijn juist schadelijk voor het milieu.


Wist je dat versteend hout wel de structuur van hout heeft, maar harder is geworden dan staal. De verstening gebeurt onder de grond, als een boom bedolven is geraakt onder zand, grind of ander los materiaal.


Wist je dat hout een bijzondere, zwarte tekening kan krijgen als het aangetast wordt door een schimmel? Het effect heet slaap in hout. Als het schimmelproces te lang doorgaat, raakt het hout verrot, maar als het op tijd gezaagd en bewerkt wordt, zorgt de slaap voor decoratieve verkleuringen. 


Wist je dat zoethout de wortel van een plant is? Het wordt bijvoorbeeld gebruikt als smaakmaker bij het bereiden van drop en ook als thee. Zoethoutstokjes als snoeperij worden gezien als nostalgisch snoep, maar worden nog steeds verkocht.

dinsdag 8 januari 2019

10 weetjes over spinnen

Wist je dat spinnen altijd 8 poten hebben en vaak ook 8 ogen? Maar er zijn ook zesoogspinnen. Niet zo moeilijk om te raden hoeveel ogen die hebben.

Wist je dat de meeste spinnen een web maken om hun prooien mee te vangen? De draden voor zo’n web maakt de spin zelf. In het achterlijf zitten klieren waar het spinsel wordt geproduceerd. Het komt naar buiten door de spintepels.

Wist je dat spindraad niet alleen gebruikt wordt voor webben? Spinnen gebruiken het ook om hun prooi in te pakken (om voor later te bewaren), om zich door de lucht te verplaatsen of om een zakje mee te maken voor hun eieren

Wist je dat sinds 2012 jaarlijks de Nationale Spinnentelling wordt gehouden? In het tweede weekend van september worden tuinbezitters opgeroepen mee te doen en hun tellingen door te geven aan ‘Jaarrond Tuintelling’.


Wist je dat niet alle spinnen een web maken? Er zijn ook soorten die actief op jacht gaan, zoals de springspinnen, die hun prooi bespringen.

Wist je dat er volgens Chinese onderzoekers spinnen zijn die hun jongen voeden met een melkachtige substantie? Het gaat om een soort springspinnen, Toxeus magnus. De vrouwtjes van deze soort voeden hun jongen tot wel 40 dagen na de geboorte. 


Wist je dat je door goed naar spinnen te kijken, het weer kunt voorspellen? Als er storm op komst is, maken ze een gat in hun web zodat de wind daar doorheen kan waaien en het web niet (verder) stuk gaat. Zie je spinnen rustig aan een web weven, dan blijft het rustig, droog weer.

Wist je dat er veel onderzoek gedaan wordt naar de samenstelling van spindraad? Het is bijzonder sterk en elastisch en wetenschappers proberen de draden voor diverse doelen na te maken. Onder andere als hechtdraad om wonden te dichten na bijvoorbeeld een operatie.

Wist je dat veel Nederlanders lijden aan arachnofobie? Dat is een overmatige angst voor spinnen, ook al weet je dat ze niet gevaarlijk zijn.  

Wist je dat spinnen geen oren hebben maar toch prima kunnen horen? Ze horen namelijk met hun poten; de haartjes op hun poten kunnen geluidstrillingen opvangen waar de spin dan op reageert. 

woensdag 2 januari 2019

11 weetjes over uilen

Wist je dat de ogen van een uil, anders dan bij de meeste andere vogels, voorin hun kop staan? Dat maakt het mogelijk om met beide ogen tegelijk naar iets te kijken en zo afstanden te kunnen schatten.

Wist je dat een uil zijn kop voor driekwart rond kan draaien? Dus helemaal achterstevoren en dan nóg een kwart. Het compenseert het feit dat de ogen vrijwel onbeweeglijk in hun kassen staan.

Wist je dat bij een uil het ene oor wat hoger zit dan het andere? Dat verschil zorgt ervoor dat uilen heel goed kunnen horen waar een geluid vandaan komt. Als het echt helemaal pikdonker is, kan een uil z’n prooi op het gehoor vinden.

Wist je dat de pluimen op de kop van sommige uilensoorten níet de oren zijn? De (grote) oor-openingen zitten verborgen onder de veren.

Wist je dat een uil kan vliegen zonder geluid te maken? De zachte structuur van de veren zorgt ervoor dat het geluid van de klappende vleugels gedempt wordt.

Wist je dat uilen hun prooi met huid en haar naar binnen werken? De delen die niet verteerd worden, zoals botjes en haren, blijven achter in de spiermaag en vormen na verloop van tijd een harige bal. Die uilenbal of braakbal wordt na een tijdje door de uil uitgebraakt.

Wist je dat de grootste uilensoort de oehoe is? Hij heeft opvallende oranjerode ogen en is zo’n 70 centimeter groot met een spanwijdte van ongeveer 1 meter 70.
Het is niet moeilijk te raden waarom het dier oehoe genoemd wordt. Het is het geluid dat het mannetje maakt als hij een vrouwtje zoekt. De wetenschappelijke naam van de grote uil is Bubo bubo.

Wist je dat de witte sneeuwuil van Harry Potter, Hedwig, in de film (deels) gespeeld werd door een Nederlandse uil? De acteur-uil komt uit Asten en is eigendom van roofvogelliefhebber Albert Loomans. Overigens zijn alleen de mannetjes-sneeuwuilen hagelwit. Hedwig zal dus niet echt een vrouwtje zijn.

Wist je dat uilen niet alleen vogels zijn maar ook vlinders? Er is een grote nachtvlinderfamilie van uilen. Het zijn stevige vlinders, vaak grijs of bruin en ze vliegen voornamelijk ’s nachts. Als de uiltjes stil zitten, slaan ze hun vleugels over elkaar als een dakje.

Wist je dat de uil in de Griekse oudheid het symbool van wijsheid was? Volgens de verhalen benoemde Pallas Athena, godin van o.a. wijsheid en wetenschap, de uil tot vogel van de wijsheid. Zij had dan ook een (steen)uil als vast attribuut.

Wist je dat ‘Meneer de Uil’, een uil van vilt, de verteller was in de televisieserie De Fabeltjeskrant. De serie werd van 1969 tot 1992 regelmatig uitgezonden en won in 1969 de Gouden Televizier-Ring. Het is de bedoeling dat in 2019 de Fabeltjeskrant met nieuwe afleveringen op de tv komt. 

12 weetjes over tijgers

Wist je dat elke tijger z’n eigen strepenpatroon heeft - zoals mensen ieder een unieke vingerafdruk hebben? Wist je dat tijgers wel verschil...