11 knallende weetjes

Wist je dat het afsteken van vuurwerk met oud- en nieuw oorspronkelijk bedoeld was om kwade geesten weg te jagen? In het begin was dat niet met vuurwerk, maar werd er op andere manieren lawaai gemaakt.

Wist je dat in de achttiende eeuw in Nederland al voetzoekers en vuurpijlen werden afgeschoten. In de negentiende eeuw kwam er ook knalvuurwerk, zoals rotjes en zevenklappers. In dat vuurwerk werd buskruit gebruikt.

Wist je dat buskruit is uitgevonden in China? De vroegste beschrijving van het explosieve poeder staat in een Chinese militaire encyclopedie uit de elfde eeuw. 

Wist je dat buskruit bestaat uit 75% zwavel, 10% salpeter en 15% houtskool? 

Wist je dat het rotje werd uitgevonden door de Chinese monnik Li Tian. Deze monnik woonde in de plaats Liu Yang en die plaats is nog steeds de belangrijkste plek waar vuurwerk voor de hele wereld wordt gemaakt.

Wist je dat in sommige streken van Nederland met oudjaar traditie is om carbid te schieten? Carbidschieten gebeurt meestal met een ouderwetse, metalen melkbus van 30 liter. Er gaat nat carbid in dat een explosief gas vormt dat dan wordt aangestoken. De ontploffing die volgt blaast het deksel de lucht in

Wist je dat sinds 2014 het carbidschieten officieel bij het nationaal erfgoed van Nederland hoort?

Wist je dat licht veel sneller door de lucht gaat dan geluid? Daardoor zie je bij onweer meestal eerst het licht en hoort pas later de donder. 

Wist je dat het een harde knal geeft als een straaljager door de geluidsbarrière gaat? Die knal ontstaat zo: de straaljager maakt zelf geluid dat als golven voor hem uit gaat. Als hij sneller gaat dan het geluid, haalt hij die geluidsgolven in, terwijl hij ook nog steeds nieuwe geluidsgolven maakt. Zo botsen de golven als het ware op elkaar en hoor je een harde klap.

Wist je dat dynamiet in 1866 is uitgevonden door Alfred Nobel? Zijn bedoeling was om een veiliger springstof te maken dan nitroglycerine. Toen het dynamiet in oorlogen gebruikt werd en dood en ellende veroorzaakte, kreeg Alfred Nobel spijt van zijn uitvinding. Om het goed te maken, liet hij zijn vermogen na aan de wetenschap. Nog steeds worden daarvan ieder jaar de Nobelprijzen betaald.

Wist je dat knalerwten kleine papieren balletjes zijn met steentjes en zilverfulminaat erin gewikkeld? Als je zo’n knalerwt hard op de grond gooit, ontploft ie met een kleine knal. Zilverfulminaat is een soort zeer explosief zout. Er gaat minder dan 1 tiende milligram in een knalerwt. 

8 weetjes over NIETS

Wist je dat 16 januari in Amerika de “National Nothing Day” is? De dag is in 1973 ingesteld door columnist Harold Pullman Coffin. Hij wilde voor alle Amerikanen een dag waarop niets gevierd, geëerd, herinnerd of in acht genomen hoeft te worden

Wist je dat het woord ‘nul’ komt van het Latijnse ‘nullus’. De betekenis van nullus is ‘geen’, ‘niet bestaand’

Wist je dat de nul pas in de dertiende eeuw in Europa werd geïntroduceerd? In Europa rekende men met Romeinse cijfers, maar de Italiaanse wiskundige Fibonacci liet in het boek Liber Abaci zien dat rekenen met negen cijfers en de nul veel handiger was. De nul is niets, het is een fictief getal, dat puur gebruikt wordt om het rekenen eenvoudiger te maken.

Wist je dat de nul als ‘leeg getal’ lange tijd als bedreigend gezien werd voor het christelijke wereldbeeld? Alles wat je vermenigvuldigt met nul, wordt nul en delen door nul is eigenlijk onmogelijk. Dit was voor de middeleeuwse christelijke kerk beangstigend; Omdat het grenst aan oneindigheid, onttrekt het zich aan de macht van God.

Wist je dat er hele boeken zijn geschreven over het ‘niets’. De quantum-mechanica legt uit dat de lege ruimte gevuld is met virtuele deeltjes, die elkaar constant vernietigen. Oftewel: het niets is helemaal niet leeg.

Wist je dat er een recept bestaat voor een Taart van Niets? Het staat in het Taartenboek, door Toon Tellegen. De ingrediënten zijn:
0 gram boter
0 gram bloem
0 gram suiker
0 gram van niets
0 eetlepels honing
0 deciliter room
En een mooie taartschaal.

Wist je dat in 2013 de film “In het niets” van regisseur Daniel Lawrence Bruce uitkwam? De film ‘geeft een gezicht aan de onbekende slachtoffers van de Bijlmerramp in oktober 1992”

Wist je dat de Griekse filosoof Socrates maar één ding zeker wist… hij deed deze uitspraak: “Ik weet slechts één ding: dat ik niets weet.” 

12 weetjes over brood

Wist je dat Nederlanders gemiddeld ruim 50 kilo brood per jaar eten? Dat is omgerekend per dag ongeveer 140 gram, oftewel vier sneetjes. 

Wist je dat er in Nederland heel veel brood wordt weggegooid? Het staat in de top tien van meest verspilde producten. 

Wist je dat in verschillende plaatsen in Nederland (o.a. Utrecht, Amsterdam en Rotterdam) broodkliko’s neergezet zijn om te voorkomen dat mensen oud brood op straat of in parken weggooien. Dat veroorzaakt namelijk veel overlast van ratten. Het brood wordt verwerkt tot compost

Wist je dat in 1968 bakkers verplicht werden om broodzout met jodium te gebruiken? Er was geconstateerd dat de bevolking te weinig jodium binnenkreeg, waardoor veel mensen krop oftewel struma kregen. Nu is het niet meer verplicht, maar wel aangeraden door de overheid.

Wist je dat een bakhuis een apart gebouwtje is bij een boerderij, waar brood gebakken werd? Zo’n bakhuisje lag een stukje van de eigenlijke boerderij af in verband met het brandgevaar. 

Wist je dat de eerste broodfabriek van Nederland in 1856 in Amsterdam aan de Vijzelgracht werd gebouwd? Het was een initiatief van de arts Samuel Sarphati en het idee erachter was om de armoede te bestrijden door goed, betaalbaar brood te fabriceren. 

Wist je dat donker brood niet altijd volkorenbrood is? De donkere kleur kan ook afkomstig zijn van toegevoegd moutextract of gekaramelliseerde suiker. Het brood smaakt dan anders, maar heeft niet meer vezels en voedingsstoffen dan wit brood.

Wist je dat Louis Pasteur in de 19e eeuw ontdekte dat gisting veroorzaakt werd door levende micro-organismen? Voor die tijd gebruikte men wel zuurdesem om brood te laten rijzen, maar Pasteur bracht aan het licht hoe dat proces eigenlijk werkte. Door zijn ontdekking kreeg men het gistingsproces meer onder controle. 

Wist je dat een ‘broodje aap’ verhaal een verzonnen verhaal is dat mensen aan elkaar doorvertellen alsof het een ware gebeurtenis is? 

Wist je dat de sandwich genoemd is naar John Montagu, 4e graaf van Sandwich. De Engelse graaf leefde in de 18e eeuw en was volgens de verhalen een fervent kaartspeler. Daarbij nam hij nauwelijks de tijd om te eten. Wel liet hij dan dunne boterhammen met veel beleg ertussen brengen. Deze diagonaal doorgesneden dubbele boterhammen met kaas of vlees en sla werden sandwich genoemd, naar de etende graaf.

Wist je dat het langste stokbrood ooit gebakken werd in Erpe-Mere in juli 2016? Het brood was 133,352 meter lang en werd gebakken door zestig bakkers. Omdat het in z’n geheel gebakken moest worden, gebeurde dit met een rijdende oven die langzaam over het brood ging. 

Wist je dat geroosterd brood een andere smaak krijgt doordat de suikers en eiwitten in het brood door de hitte aan de buitenkant karamelliseren?